PrEP może być podawany osobom, które są narażone na wysokie ryzyko zarażenia wirusem HIV, zanim to nastąpi, co oznacza, że nawet jeśli uprawiają seks bez zabezpieczenia z osobą, która jest nosicielem wirusa HIV, lekarze twierdzą, że istnieje 99% pewności, że nie zarażą się wirusem. Niestety wciąż pokutuje szkodliwy mit, że tylko geje skorzystają z PrEP, podczas gdy badania jasno pokazują, że kobiety i dziewczęta stanowią ponad połowę osób zakażonych HIV na całym świecie.

O co chodzi z tym całym PrEPem, pytamy lekarza Andrzeja Katafiasa – założyciela i kierownika Centrum PrEP – Centrum Chorób Przenoszonych Drogą Płciową, znanego również jako Doktorprep.pl – twórca portalu umożliwiającego uzyskanie pomocy w zakresie profilaktyki przed i poekspozycyjnej, a także domowej diagnostyki chorób przenoszonych droga płciową.

Hanna Szkarłat: Czym właściwie jest PrEP?

Lek. Andrzej Katafias: Profilaktyka przedekspozycyjna (Pre-exposure Prophylaxis – PrEP) polega na przyjmowaniu leków, które mogą uchronić przed zakażeniem HIV. PrEP polega na przyjmowaniu raz dziennie jednej tabletki zawierającej dwa leki przeciw HIV. Ponieważ lek jest metabolizowany przez nerki, u każdego pacjenta rozpoczynającego lub kontynuującego profilaktykę należy wykonać badania laboratoryjne pokazujące, jak nerki pracują na początku i w trakcie przyjmowania leku.

Jaka jest skuteczność PrEP?

Przy codziennym, stałym przyjmowaniu PrEP ryzyko zakażenia HIV wśród MSM (mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami) jest zmniejszone o około 99% Skuteczność i bezpieczeństwo PrEP oceniano ponadto w kilku dużych badaniach klinicznych wśród MSM, mężczyzn mających kontakty seksualne z kobietami i kobiet mających kontakty seksualne z mężczyznami. Wszystkie osoby w tych badaniach na początku badano w kierunku zakażenia HIV, aby upewnić się, czy nie są już zakażeni, a następnie zalecano przyjmowanie jednej tabletki tenofowiru z emtrycytabiną raz dziennie. Ponadto uczestnicy badań otrzymywali szerokie poradnictwo w zakresie zasad bezpieczniejszego seksu, regularnie wykonywano im badania w kierunku innych zakażeń przenoszonych drogą płciową, a także otrzymywali regularnie zapas prezerwatyw.

W innych badaniach wykazano, że w przypadku par hetero, w których jedna osoba była zakażona HIV, stosowanie PrEP zmniejszało ryzyko zakażenia o 75% w porównaniu z grupą przyjmującą placebo. W przypadku osób deklarujących przyjęcie większości dawek leku ryzyko spadało o 90%. W innym z badań dla przyjmujących PrEP mężczyzn i kobiet (niebędących w związkach) ryzyko zakażenia HIV zmniejszało się o 62% i o 85% w przypadku przyjęcia większości dawek leku.

W licznych badaniach klinicznych wykazano skuteczność tenofowiru i emtrycytabiny połączonych w jednej tabletce. Leki te blokują ważne etapy w cyklu kopiowania się wirusa i utrudniają zakażenie. Przyjmowane zgodnie z zaleceniami, poprzez obecność we krwi i innych tkankach, dość skutecznie zapobiegają wniknięciu wirusa do organizmu i rozwojowi zakażenia przewlekłego. Nieregularne przyjmowanie prowadzi do uzyskania zbyt małego stężenia (ilości) leku w organizmie, co może nie zapobiec zakażeniu HIV. Dlatego tak ważne jest przyjmowanie tabletek regularnie – raz dziennie w stałych odstępach.

Gdzie w takim razie dostanę PrEP?

Lek jest dostępny wyłącznie na receptę, a lekarz przed rozpoczęciem profilaktyki powinien przeprowadzić pogłębiony wywiad z pacjentem_ką. Osoba, która chce rozpocząć przyjmowanie PrEP, powinna wykonać badania laboratoryjne zlecone przez lekarza. Musimy być pewni, że rozpoczynając profilaktykę, pacjent nie jest już zakażony wirusem HIV. Lek przyjmuje się raz dziennie o stałej porze, a jego orientacyjny koszt to około 130 złotych za 30 tabletek.

Czy PrEP będzie kolidował z terapią hormonalną?

Nie, lek nie koliduje z terapią hormonalną, jednak w przypadku kobiet ważne jest, aby odczekać około 21 dni do czasu, kiedy lek osiągnie swoje maksymalne stężenie. Będzie się ono następnie utrzymywać tak długo, jak długo jest przyjmowany lek.

Czy można zażywać PrEP po ekspozycji na wirus HIV?

Nie. Lek jest przeznaczony do stosowania przez osoby, u których nie ma podejrzenia, że w ostatnim czasie zostały zakażone wirusem HIV. W przypadku niedawnej ekspozycji mamy inne narzędzie – profilaktykę poekspozycyjną – PEP. Leki wchodzące w skład PEP należy przyjąć jak najszybciej po ryzykownym zachowaniu seksualnym i przyjmować je nieprzerwanie przez 28 dni. Najlepiej rozpocząć stosowanie tej profilaktyki w ciągu dwóch godzin od ekspozycji, ale nie później niż 48 godzin od zdarzenia. Ten schemat jest droższy, ale i tak dużo tańszy niż kilka lat temu. Niestety nie w każdym mieście i nie w każdej aptece zakupimy takie leki, ale lekarze zajmujący się taką profilaktyką – wskażą taką aptekę. Pamiętajmy – kluczowy tu jest czas rozpoczęcia przyjmowania leków.

Czy to prawda, że osoby heteroseksualne są „zwolnione” z brania PrEP?

Wirus HIV nie pyta, jakiej jesteśmy orientacji, kiedy wchodzi do naszego organizmu. Nie pyta o religię, płeć, zawód, rasę ani status materialny. Każdy, kto rozpoczyna życie seksualne, powinien pamiętać o zasadzie ograniczonego zaufania. Osoba, z którą współżyjemy, może nie wiedzieć, że jest zakażona. Ba, mogła jej zdaniem wykonywać w ostatnim czasie test w kierunku zakażenia HIV, ale zapomnieć, że od czasu ostatniego testu minęło kilka miesięcy a w tym czasie uprawiała już seks z innymi partner_kami.

Czy stosując PrEP, i tak trzeba używać gumek?

PrEP nie zwalnia nas z używania prezerwatyw. Chroni nas w dużym stopniu przed HIV, ale nie chroni przed innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową, których jest obecnie bardzo dużo. Objawy kiły, chlamydiozy czy rzeżączki mogą być niezauważone lub zbagatelizowane przez nas lub naszych partnerów. Dlatego jedyną metodą zapobiegania jest prezerwatywa, a od kilku lat prezerwatywa plus PrEP.