Nawet taka laiczka jak ja, potrafi zauważyć, że przez ostatnie dekady polski rap diametralnie się zmienił. Oczywiście rap to obecnie pop, gatunek, który rozrósł się niesamowicie. Hip-hop tworzy miejsce dla rozmaitych twórców i twórczyń niezależnie od grubości potrfela, doświadczeń życiowych, pochodzenia czy nawet umiejętności raperskich. Kiedyś rapowali tylko prawdziwi ulicznicy i osiedlowe cwaniaczki, a teraz wystarczy dobrze nawinąć na TikToku, stać się viralem i odpowiednio pokierować swoją karierą, by dostać umowę od wytwórni. Odbiorca też się zmienił, bo hip-hopu słuchają wszyscy od kolegów Taty Matczaka po 12-letnie dziewczynki i każdy_a znajdzie tam coś dla siebie. Rap jest egalitarny, a co za tym idzie, z roku na rok oferuje coraz więcej reprezentacji.

Nie da się jednak zaprzeczyć, że od momentu powstania hip-hop był gatunkiem silnie zdominowanym przez mężczyzn. Na polskiej scenie muzycznej od lat 90. przede wszystkim gościli raperzy i do dziś jest to gatunek mocno zmaskulinizowany. Latami kobiety w hip-hopie funkcjonowały raczej w roli dodatków w teledyskach, niż jako pełnoprawne twórczynie, co potwierdza wydana przez Narodowe Centrum Kultury Antologia Polskiego Rapu, w której z 52 opisanych sylwetek, znajdziemy zaledwie dwie raperki – Lilu i Wdowę. W USA historia wygląda nieco lepiej, pionierki hip-hopu, takie jak Salt-N-Pepa i MC Lyte przełamywały bariery i kruszyły stereotypy dotyczące kobiecej seksualności już od połowy lat 80., torując drogę legendom, takim jak Missy Elliot, Queen Latifah, a później Nicki Minaj, Cardi B i Megan Thee Stallion. Miejsce raperek w kontekście gatunku, który nadmiernie seksualizuje i uprzedmiotawia kobiety to istotny temat w dyskusji, która za oceanem przewija się od lat, a w Polsce wciąż jeszcze nie wybrzmiała.

Nie wychodzę z założenia, że Oliwki Brazil należy bronić tylko dlatego, że jest kobietą, która otwarcie mówi o swojej seksualności i odważnie wchodzi w obszar, w którym kobiet jest wciąż mało. Kwestia raperek jest znacznie bardziej złożona, a Oliwka oprócz bezpardonowych przekleństw i bragga w damskim wydaniu do hip-hopu nie wnosi nic nowego. W rzeczywistości utrwala patriarchalne i mizoginistyczne wartości, które od zawsze były w sercu tego gatunku. Oliwka to tak naprawdę przebrana za raperkę pick me girl, która na koleżanki patrzy z góry, trzyma się z tylko z chłopakami (i ustawia ze słodkimi patusami), a tak w ogóle to wszystkich najchętniej obraża i to w mało błyskotliwy sposób, nie mówiąc przy tym nic ciekawego.

Dziewczyny, które robią muzykę zawsze chciały być Oliwką Brazil. Po prostu im nie wyszło i one teraz nie chcą mi podać ręki, bo one zawsze chciały tak nawijać – powiedziała raperka podczas audycji w Newonce.radio, którą prowadziła z Young Leosią. A w najnowszym singlu „Karaluchy” rapuje, że kumpel od wizażu, wiadomo, musi być gejem / Bo gdyby był hetero chciałby zbadać fiutem teren! Wniosek jest prosty – Oliwką Brazil chcesz być albo chcesz ją ruchać. Nie ma nic pomiędzy.

Nie czuję się osobą kompetentną do tego, by oceniać umiejętności wokalne czy muzyczne zarówno Oliwki, jak i Białasa. Jednak słuchając i oglądając „Karaluchy”, nie mogłam wyjść z podziwu. Koncepcja, estetyka, oświetlenie – nie za dużo się tu klei. Gdyby tekst piosenki o tym nie informował, w życiu nie zorientowałabym się, że wygenerowane komputerowo owadzie głowy osadzone na ludzkich, muskularnych ciałach to tytułowe karaluchy. Oliwka w kulkach z lizakiem wygląda raczej, jakby czekała na znajomych w warszawskich Zagrywkach, niż nagrywała klip do nowego singla, a do tego cały utwór to po prostu festiwal mizoginii. Wyglądasz, jak dziwka, dlatego wciąż Cię kupują – nawija Oliwka, po raz kolejny obrażając sex workerki (wers eskortki to chude szmaty, a ich suty jak salami jest wypalony w mojej pamięci). Białas wtóruje: Może zmieńmy tytuł tego kawałka na „Muchy” / Bo wyglądasz, jakbyś przepłynęła morze gówna. Ok, pozostawmy to bez komentarza.

Mamy 2022 rok, czy to naprawdę za dużo, by liczyć w rapie na coś innego?  Wzrastająca obecność raperek oraz ich komercyjny sukces to dowody na to, że kobiety wreszcie zaczynają zajmować należyte miejsce w hip-hopie. Jednak jeżeli ich sukces oparty ma być na mizoginii, to ja podziękuję. Wiele artystek podkreśla w swojej twórczości własną seksualność i mimo iż najczęściej estetycznie wciąż wpisują się w male gaze, pozostają wierne swoim zasadom, jak np. Cardi B i nie muszą tego robić kosztem innych. Coraz więcej jest i twórczyń (Princess Nokia, Tommy Genesis, Shygirl), które wyłamują się z patriarchalnych schematów, prezentując świeże, kobiece podejście do tematu cielesności i seksu. Co w Oliwce Brazil przeszkadza najbardziej, to nie wulgarność czy eksplicytna seksualność. Są zapewne i tacy, którzy argumentowaliby, że już te dwa aspekty czynią twórczość Brazil ewenementem na polskiej scenie hip-hopowej. Ostatecznie dekadę temu nikomu nawet nie śniła się tak zuchwała i wulgarna raperka. Rozumiem też, że rap ma być bezkompromisowy, teoretycznie nie jest to muzyka tworzona z myślą o tym, by jak lukrowany pączek spodobać się wszystkim, choć w praktyce różnie to bywa, ale wciąż uważam, że stać nas na więcej (a może po prostu inaczej) niż Oliwka Brazil. Cała jej narracja zdaje się opierać na banalnym: wy jesteście chujowi, ja zajebista. Dlaczego? Bo tak. Nie ma tu nic nowego i ciężko mi uwierzyć, że Brazil będzie w stanie zaoferować nam coś innego niż dotychczas, choć mocno trzymam za to kciuki.