Nagroda główna trafiła do Karola Radziszewskiego za jego wystawę Mity w BWA Warszawa. Jak uzasadniło swój wybór jury (w składzie: Fanny Hauser, Osman Djajadisastra, Hanna Wróblewska, Kamila Bondar i Anna Golka), nowe prace artysty – kontynuacja jego monumentalnego cyklu „Poczet” – przekonuje jury za równo ze względu na autorski research jak i walorów artystycznych. Biorąc pod uwagę ambiwalentną biografię swoich bohaterów, artysta nieustannie kwestionuje historyczny gatunek malarskiego portretu i rozwija swoje krytyczne badania nad queerową historiografią, pamięcią, tożsamością narodową i wiodącymi modelami reprezentacji. Obraz „Harnasie” trafi do kolekcji Fundacji Sztuki Polskiej ING.

Radziszewski w swojej twórczości pyta o politykę pamięci i nie-pamięci w oficjalnych narracjach. Queeruje historię Polski, przywracając pamięci queerowych bohaterów i bohaterki, stroni od romantyzowania i nie zamyka oczu na ciemne strony ich niejednoznacznych biografii. Obok portretów Szymanowskiego na wystawie Mity znalazły się obrazy przedstawiające jego kochanków i partnerów. Obecność młodych chłopców, za młodych, by uznać ich za równoprawnych partnerów, jest nieunikniona – zarówno dla Szymanowskiego, jak i tych, którzy chcą opowiadać jego historię. Można by ubrać ich w słowa “młodzieńcy” i “efebowie”, ale te wywołują wrażenie, jakby język (nasz własny) próbował zdradzić – zamieniał się w poranną mgłę nad stawem – zasłaniał, rozmywał i nadawał wzniosłości obrazowi, który być może wzniosły nie jest. Nazywajmy ich więc po imieniu – pisze Michał Grzegorzek w tekście towarzyszącym wystawie.

Cała działalność artystyczna Karola Radziszewskiego skupia się na wątkach pamięci i kultury nieheteronormatywnej. Konsekwentnie przypomina, że historia to nie kalendarium, a narracja, która może być kształtowana w dowolny sposób i służyć jako narzędzie władzy. Założony przez Radziszewskiego w 2015 roku Queer Archives Institute zajmuje się badaniami, gromadzeniem, digitalizacją, prezentacją, wystawami, analizą i interpretacją artystyczną queerowych archiwów z fokusem na Europę Środkową i Wschodnią. QAI pokazuje, że queerowe archiwa mają moc przywrócenia osób wykluczonych z pamięci lub zapomnianych.

Wystawę Mity można zobaczyć w warszawskim BWA do 26 listopada.

Nagroda Specjalna w tym roku została przyznana Karolinie Grzywnowicz, której prace  prezentuje galeria Jednostka. Artystka łączy tematy ekologii i kolonializmu, pokazuje, że rośliny są zapisem historii społecznej i politycznej, a krajobraz może być narzędziem ideologii, władzy i imperialnych zapędów. Przypomina, że zwycięzcy nie tylko piszą historię, ale również przekształcają naturalny pejaż – nie tylko według swoich estetycznych przyzwyczajeń, ale przede wszystkim zgodnie ze swoimi politycznymi interesami. Grzywnowicz zastanawia się, co może oznaczać ogrodnictwo w miejscach konfliktów, przygląda się strategiom upraw i sposobom znaczenia terytoriów.

W wystawie Uziemienie Grzywnowicz koncentruje się na zapachach będących najtrwalszymi przekaźnikami pamięci i doświadczenia. Najnowsze badania dowodzą, że aromaty powodują nie tylko natychmiastowe przywołanie traumatycznych wspomnień u osób z syndromem stresu pourazowego (PTSD), ale mogą też stać się ważnym elementem terapii i sposobem na zneutralizowanie tych doświadczeń.

Jury doceniło zaangażowanie artystki, konsekwentnie rozwijającej długofalowy projekt. Jej praca ukazuje zjawisko ingerencji w krajobraz, wykorzystywanej jako narzędzie władzy, służące opresji i przepisywaniu historii na nowo. Uważamy praktykę artystki za wyróżniające się i znaczące narzędzie mikrooporu.

Wystawę Uziemienie można zobaczyć w galerii Jednostka do 22 października.